1. Testosterone và tầm quan trọng của testosterone

Testosterone là nội tiết tố sinh dục nam giới (androgen) rất quan trọng. Trong cơ thể nam giới, 95% lượng testosterone được sản xuất từ tinh hoàn, dưới 5% được sản xuất từ tuyến thượng thận. Một thanh niên trưởng thành tiết khoảng 4-10mg testosterone/ ngày. Ở nữ giới, một số ít testosterone cũng được bài tiết bởi tuyến thượng thận và buồng trứng.

Trong mỗi tinh hoàn, khoảng giữa các ống sinh tinh được lấp đầy bởi các tế bào liên kết Leydig, chúng chứa đầy hạt mỡ giàu cholesterol được chuyển thành testosterone qua một chuỗi phản ứng hoá học.

Testosterone được chuyển vào máu để kích thích sự phát triển xương, cơ, làm cơ quan sinh dục, tinh hoàn và hoạt động tình dục phát triển. Testosterone cũng chi phối chức năng phát triển đặc tính sinh dục thứ phát, thúc đẩy dậy thì và sản sinh tinh trùng.

Tác dụng của testosterone:

• Duy trì hoạt động tính dục.
• Phát triển cổ họng và tiếng nói trầm.
• Phát triển dương vật, tinh hoàn, bìu.
• Phát triển nếp nhăn da bìu.
• Phát triển túi tinh và tiết dịch chứa nhiều đường fructose.
• Phát triển tuyến tiền liệt.
• Bài tiết dịch tuyến tiền liệt.
• Kích thích sự sản sinh tinh trùng.
• Duy trì chức năng cương và xuất tinh.
• Liên kết đầu xương.
• Duy trì khối cơ.

Testosterone chuyển hoá trong tuyến tiền liệt và nang lông thành một nội tiết tố khác gọi là dihydrotestosterone có tác dụng:

• Phát triển râu, lông tay chân và nách
• Duy trì lông mu kiểu nam.
• Gây hói đầu kiểu nam.
• Trứng cá.
• Phì đại tuyến tiền liệt.

Sự chuyển hóa testosterone thành dihydrotestosterone diễn ra dưới tác động của men 5 alpha reductase. Nam giới thiếu men này là người mắc bệnh về gen, tinh hoàn vẫn có chức năng bình thường nhưng hình thể bề ngoài giống như nữ giới cho tới khi dậy thì, vì bộ phận sinh dục ngoài nhỏ và thô sơ giống như ở nữ. Khi dậy thì, dương vật giống như âm vật mới phát triển thành dương vật và lớp da (như môi nhỏ âm vật) mở rộng ra thành bìu và tinh hoàn di chuyển xuống.

Sự khiếm khuyết này hay xảy ra ở Dominica (Châu Phi) và người ta coi như bình thường khi thấy một số trẻ nữ lớn lên thành nam giới nhưng dương vật bé như ở tuổi 12.

Những nam giới này dường như không khó khăn khi thay đổi tâm lý tình dục mặc dù họ gần giống nữ và họ bắt đầu phát triển các đặc tính sinh dục nam muộn hơn trẻ nam bình thường. Đặc biệt, họ không có trứng cá, không bị hói đầu và tuyến tiền liệt không phát triển thành bệnh phì đại lành tính tuyến tiền liệt lúc trưởng thành và về già.

Điều này giúp cho các nhà nghiên cứu hiểu rằng chất dihydrotestosterone chứ không phải testosterone có tác dụng gây đầu hói và phì đại lành tính tuyến tiền liệt.

2. Dậy thì

Dậy thì là giai đoạn giữa tuổi thiếu niên và thanh niên khi các đặc tính sinh dục thứ phát phát triển: cơ quan sinh dục trưởng thành và sự sinh sản bắt đầu có thể thực hiện. Tình cảm có thể thay đổi và biến đổi thể chất theo hướng trưởng thành hơn.

Ở nam giới, tuổi dậy thì khoảng 10-14 tuổi (mặc dù nhiều thay đổi nội tiết tố có thể xảy ra mà không phát hiện được trước tuổi này) và kết thúc ở tuổi 15-17. Ở nữ giới sớm hơn, từ 9-13 tuổi, khi biểu hiện rõ ràng là có kinh nguyệt lần đầu tiên. Ở nam giới, dậy thì biểu hiện ở lần xuất tinh đầu tiên. Lần xuất tinh đầu tiên thường xảy ra vào ban đêm nên còn gọi là mộng tinh. Đây không phải là biểu hiện sinh sản mà là một biểu hiện cho thấy tinh hoàn đã hoạt động cùng với túi tinh và tuyến tiền liệt bắt đầu chức năng bài tiết.

Các yếu tố thúc đẩy sự dậy thì chưa được biết đầy đủ. Có thể do tuyến dưới đồi không bị thần kinh ức chế ngăn cản hoạt động nên phóng thích nội tiết tố LHRH (luteinizing hormone-releasing hormone). Chất LHRH kích thích tuyến yên nằm ngay dưới tuyến dưới đồi, ở nền đại não, tiết ra 2 nội tiết tố sinh sản cơ bản, đó là FSH (follicle stimulating hormone) và LH (luteinizing hormone). FSH và LH vào máu và kích thích buồng trứng ở nữ và tinh hoàn ở nam. FSH kích thích sự sinh sản và phát triển của tinh trùng và LH kích thích sản sinh ra nội tiết tố testosterone.

Ở trẻ nam, đỉnh cao của tuổi dậy thì là khoảng 12-17 tuổi dưới tác dụng của testosterone và nội tiết tố phát triển GH (growth hormone) ảnh hưởng thực sự tới sự phát triển cơ bắp và xương của cơ thể, vai rộng, khối mỡ của cơ thể giảm nên trẻ nam dậy thì có hình thể cường tráng, bớt mũm mĩm hơn giai đoạn trước dậy thì.

Sự phát triển của cơ quan sinh dục nam giới trải qua 5 giai đoạn sau:

• Giai đoạn 1: Trước tuổi trưởng thành: Dương vật, tinh hoàn, bìu có kích thước hình dạng tương ứng như khi còn trẻ con .

• Giai đoạn 2: Bìu và tinh hoàn to lên. Tinh hoàn trái thường nằm thấp hơn tinh hoàn phải, bìu bắt đầu thành hình túi, nhăn nheo và đỏ hồng hơn. Sự sinh tinh bắt đầu (10-13 tuổi).

• Giai đoạn 3: Tinh hoàn và bìu lớn hơn, dương vật bắt đầu dài, rồi to hơn, bắt đầu có lông mu, lông mặt (ở má, trên môi – ria mép), lông bắt đầu mọc ở tay chân, bụng (11-14 tuổi).

• Giai đoạn 4: Tinh hoàn và bìu tiếp tục phát triển. Bìu thẫm đen và nhăn nheo hơn, dương vật tiếp tục to và dài hơn, lông mu và lông cơ thể rậm hơn với lông mọc nhiều quanh gốc dương vật, sự phát triển dậy thì mạnh mẽ nhất (13-17 tuổi).

• Giai đoạn 5: Trưởng thành với cơ quan sinh dục phát triển đầy đủ. Lông mu phát triển lên theo đường giữa bụng, râu phát triển dưới môi dưới và cằm (17-18 tuổi).

(Lứa tuổi được đề cập trong từng giai đoạn trên là tuổi trung bình mà các biểu hiện đầu tiên của từng giai đoạn xuất hiện).

Vỡ tiếng

Testosterone làm cho khoang thanh âm – hầu to ra, dây thanh âm dài hơn và dày hơn, làm cho giọng nói trầm xuống như giọng nói bị vỡ. Hiện tượng xảy ra từ từ vào khoảng 14 tuổi, do đó phần lớn trẻ em ít quan tâm. Một số trẻ có thể cảm thấy cổ họng như bị nghẹt trong vài tuần rồi tự hết kèm theo giọng nói ồm ồm nhưng đây là hiện tượng sinh lý bình thường không có gì phải lo lắng.

3. Biểu hiện tình dục ở nam giới

Đối với nam giới, biểu hiện tình dục phụ thuộc vào nội tiết tố testosterone. Testosterone làm tăng hứng thú tình dục và gia tăng biểu hiện tình dục bẩm sinh vốn có của con người. Bổ sung testosterone cho người có tình dục khác giới sẽ làm tăng hứng thú cho đối tượng này và nếu điều trị testosterone cho người có tình dục đồng giới sẽ làm tăng hứng thú tình dục cho họ nhưng không thay đổi họ thành người có tình dục khác giới.

Trong một nghiên cứu trên 4.000 người Mỹ thấy rằng ở những ông chồng có nồng độ testosterone trong máu cao, có tới 43% người ly dị và 38% người có nhiều “quan hệ ngoài luồng”, tỷ lệ này cao hơn người có lượng testosterone thấp, có khoảng 50% người có lượng testosterone cao không đặt vấn đề hôn nhân lên trên hết.

Những người có testosterone thấp thường hiền lành, ít hoạt động hung hăng, thích lập gia đình và duy trì hôn nhân. Trái lại, những người có lượng testosterone cao thường là những nhà thể thao, diễn viên, có nghề nghiệp mạnh mang tính ganh đua.

Một số hoá chất có tính kháng lại hoạt tính của testosterone gọi là antiandrogen như cyproterone acetate hoặc medroxyprogesterone acetate có thể làm giảm hứng thú tình dục nam giới, làm giảm độ cương. Những thuốc này đôi khi được sử dụng điều trị những người có ham muốn tình dục quá mức.

Người bị thiến (cắt bỏ tinh hoàn) thường giảm hoạt động tình dục nhưng có thể không kéo dài nhiều năm. Một số trường hợp có thể không mất hết ham muốn tình dục vì vẫn có một số lượng testosterone từ tuyến thượng thận tiết ra.

Đối với nam giới mất khả năng tình dục, dương vật không cương được, có thể điều trị bổ sung testosterone để phục hồi khả năng hoạt động tình dục.

Thế nào là hoạt động tình dục bình thường

Theo nhiều nghiên cứu khác nhau, 40% cặp vợ chồng người Anh sinh hoạt tình dục nhiều hơn 3 lần/tuần, 35% sinh hoạt 1-2 lần/tuần, 15% sinh hoạt 2-3 lần/tháng, 9% cặp vợ chồng có số lần sinh hoạt tình dục ít hơn hoặc không sinh hoạt tình dục.

Nghiên cứu quốc gia ở Anh về đời sống tình dục năm 1994 thấy nam giới độ tuổi 25-34 tuổi sinh hoạt tình dục 5 lần/tháng, độ tuổi 55-59 sinh hoạt 2 lần/tháng.

Theo nghiên cứu Esquire (1992) trên 800 đàn ông thấy có 2% sinh hoạt tình dục ít nhất 1 lần/ngày, 11% sinh hoạt 4-6 lần/tuần. Phần lớn đàn ông sinh hoạt tình dục 2-3 lần/tuần, chỉ có 5% nam giới không có hoạt động tình dục.

Thời gian kéo dài quan hệ tình dục cũng có vai trò quan trọng. Nhiều nghiên cứu cho thấy 50% cặp vợ chồng sống với nhau dưới 3 năm có tần suất sinh hoạt tình dục quá 3 lần/tuần. Sau khi sống cùng nhau từ 4 năm trở đi, chỉ còn 25% cặp vợ chồng duy trì tần suất như trên.

Thuốc tăng cường khả năng tình dục

Một số thuốc gia tăng khả năng tình dục đã trở nên phổ biến theo thời gian. Sự phối hợp chất bột sừng con tê giác và chuối làm tăng độ cứng dương vật và khả năng sinh sản, tuy nhiên cần cẩn thận tác dụng phụ. Một số loại khác an toàn hơn như con hàu (oysters), champagne, sâm, loại sâm Siberi, quả mâm xôi,… cũng có thể tăng cường khả năng tình dục.

Mùi cơ thể (pheromones)

Pheromone là một chất hoá học dễ bay hơi được tiết ra một lượng rất nhỏ ở dầu của da, thường khó phát hiện nhưng có ảnh hưởng lớn tới tính cách của người. Mùi cơ thể được coi như một hấp dẫn tình dục gần đây được nghiên cứu trên những mảnh da được lấy ra trong chấn thương. Dịch cô đặc được thử nghiệm trên 40 người tình nguyện và được mô tả là rất hài lòng. Những người nhận mùi cơ thể đều tỏ ra thân thiện và vui vẻ. Dịch chiết xuất có thể được cho thêm vào trong nước thơm sau cạo râu và nước hoa mùi thơm của da trong tương lai gần.

Tiến sỹ Bác sỹ Nguyễn Quang

Hội viên: Hội Tiết niệu Thế giới, Hội Tiết niệu Hoa Kỳ, Hội sức khỏe sinh sản và phôi thai Châu Âu, Hội Ngoại khoa Việt Nam, Hội Tiết niệu – Thận học Việt Nam.